Κεφάλαιο 4 - Το διεθνές, Ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δικαιωμάτων τως παιδιών, την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού

Οι πολιτικές που υλοποιούν τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού διακρίνονται σε τρία επίπεδα (Αρτινοπούλου Β., 2001): 

• Εθνικές πολιτικές που κατευθύνονται από την πολιτική εξουσία, όπως είναι το νομοθετικό πλαίσιο, η οργάνωση και λειτουργία εξειδικευμένων υπηρεσιών και αρχών, οι εθνικές δράσεις για τη μείωση της σχολικής αποτυχίας, την εξάλειψη του ρατσισμού και της διάκρισης, η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών

• Τοπικές- περιφερειακές πολιτικές που σχεδιάζονται από τις τοπικές κοινωνίες και τις περιφέρειες, όπως είναι οι κοινωνικο- ψυχολογικές υπηρεσίες

• Πολιτικές και πρωτοβουλίες από τα σχολεία και τους μαθητές, όπως είναι τα προγράμματα ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και διαμεσολάβησης με τη συμμετοχή όλων των παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας – γονέων, μαθητών, εκπαιδευτικών και διευθυντών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πρόγραμμα Ευρυδίκη «Επίπεδα Αυτονομίας και Ευθύνες των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη» (Eurydice – Levels of Autonomy and Responsibilities of Teachers in Europe 2008) (http://eacea.ec.europa.eu/Education/eurydice/documents/thematic_reports/094EL.pdf) αναφέρει ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές επιδρούν στις δραστηριότητες των εκπαιδευτικών. Τα σχολεία δεν καλούνται μόνο να βελτιώσουν την επίδοση των μαθητών, αλλά και να αναζητήσουν μόνα τους λύσεις σε κοινωνικά ζητήματα, όπως είναι η ένταξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, η ενσωμάτωση μαθητών με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο, η παροχή ίσων ευκαιριών σε λιγότερο προνομιούχους μαθητές και η ένταξη παιδιών μεταναστών. Στο παρελθόν αυτά τα ζητήματα επιλύονταν μέσα από διαφορετικές οδούς στο σχολείο. Τώρα η υιοθέτηση σε πολλές χώρες του ενιαίου μοντέλου ή του κοινού προγράμματος σπουδών καθ’ όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, υποχρεώνει τα σχολεία να αναπτύξουν κοινωνικές ευθύνες με τις οποίες δεν είναι εντελώς εξοικειωμένα. 
Οι εκπαιδευτικοί δεν καλωσορίζουν πάντοτε αυτές τις αλλαγές, στο πλαίσιο των οποίων η επαγγελματική τους ταυτότητα επιφορτίζεται με καθήκοντα τα οποία είναι χαρακτηριστικά ενός ειδικού εκπαιδευτικού ή ενός κοινωνικού λειτουργού. 

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών υιοθέτησε Απόφαση Δημιουργίας του ειδικού προγράμματος DAPHNE III ως τμήματος του γενικού Προγράμματος «Θεμελιώδη Δικαιώματα και Δικαιοσύνη» ( http://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/;ELX_SESSIONID=B2HvJtShhdFG0XsqcrFcznvyDNCQRC3QG4tDVPXJG5QRz0qrzY5r!-817222174?uri=CELEX:32007D0779),
με σκοπό τις στοχευμένες δράσεις για την ευαισθητοποίηση του κοινού, τη συνεισφορά στη θετική προσέγγιση των ατόμων που είναι εκτεθειμένα σε μορφές βίας  και την ανάπτυξη και εφαρμογή προγραμμάτων υποστήριξης θυμάτων και ατόμων σε κίνδυνο και προγραμμάτων παρέμβασης προς τους δράστες 

Η Ευρωπαϊκή Καμπάνια κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (Europe’s Anti-bullying Campaign), που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Daphne, αναφέρει τις υποχρεώσεις που πρέπει να έχουν οι εκπαιδευτικοί στην αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού και τονίζει ότι τον κύριο ρόλο τον έχουν οι εκπαιδευτικοί. Στην Ελλάδα Το Χαμόγελο του Παιδιού είναι ο συντονιστής εταίρος.  
Συγκεκριμένα προτείνει: 
(http://www.e-abc.eu/gr/sholikos-ekfovismos/oi-ekpaideutikoi/)

Ο εκπαιδευτικός πρέπει : 

• Να ενημερωθεί για το φαινόμενο έτσι ώστε να καταστεί ικανότερος στην αναγνώριση και στην αντιμετώπισή του, να μπορεί να το σταματά άμεσα και να δύναται να αναπτύξει προγράμματα ή τεχνικές παρέμβασης προς εκτόνωσή του

• Να μην υποτιμήσει αυτό το περιστατικό που του αναφέρει το παιδί

• Να κάνει άμεση και αυστηρή παρατήρηση αμέσως μετά το περιστατικό

• Να προβεί προς αξιοποίηση της «δύναμης» του παιδιού που ασκεί βία σε θετικές συμπεριφορές

• Να αναπτύξει δραστηριότητες σχετικά με το φαινόμενο, όπως συζήτηση, παιχνίδι ρόλων, ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων

• Να προβεί προς δημιουργία θετικού κλίματος στο σχολείο

• Να προστατεύσει το παιδί- θύμα, αποφεύγοντας να ζητήσει από το παιδί εξηγήσεις για το περιστατικό υπό την παρουσία άλλων προσώπων, αλλά μόνο σε κατ’ ιδίαν συνάντηση, έτσι ώστε να γίνεται προσπάθεια αποενοχοποίησης και συναισθηματικής ενίσχυσης.

Επίσης προτείνει : 

• Να αποφεύγεται η ποινικοποίηση της πράξης και η τιμωρία του παιδιού με αποβολές από τη σχολική μονάδα, γιατί δεν είναι αποτελεσματικές

• Να δημιουργείται τέτοιου είδους κλίμα στο σχολείο, ώστε να μην αποκρύπτονται τα περιστατικά βίας

• Να μην επιδιώκεται η «συμφιλίωση» μεταξύ του παιδιού- θύματος και του παιδιού- θύτη, γιατί υποβόσκει ο κίνδυνος να επαναθυματοποιηθεί το παιδί- θύμα και το παιδί- θύτης να επιβεβαιώσει τη«δύναμη και κυριαρχία» του.  
  

Δραστηριότητα 4 /Κεφάλαιο 4 (συνεργατική)

Προαιρετικά, μέσω του αντίστοιχου θέματος στην Ομάδα συζητήσεων για δραστηριότητες 

Η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.), επίσης στο πλαίσιο του  Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Διακρατικού Προγράμματος  ΔΑΦΝΗ  (DAPHNE III D.G. Justice, Freedom and Security)  (http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=0CDAQFjAD&url=http%3A%2F%2Fdide.kor.sch.gr%2Fjoomla%2Findex.php%2Fel%2Fservices%2F2012-12-15-07-11-39%2Fitem%2Fdownload%2F259_8e5015de0b9b3b574ea8ad29e4d53688&ei=aq-NVP2TKIbmUoC4gdgG&usg=AFQjCNGz3zPKrbnasP8fERW0q8h2FCnXLQ )υποβάλλει κάποιες προτάσεις στους εκπαιδευτικούς σαν καλές πρακτικές για τηνπρόληψη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού στα σχολεία. 

Συγκεκριμένα ο εκπαιδευτικός οφείλει:  

Άσκηση 2/ Κεφάλαιο 4