Κεφάλαιο 6 - Παρουσίαση και ανάλυση των δράσεων και πρωτοβουλιών για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου σε μικρό, μέσο και μάκρο επίπεδο στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Σκοπός

Η πρόληψη και η αντιμετώπιση φαινομένων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού έγκειται στην εφαρμογή αποτελεσματικών προγραμμάτων, τόσο στο επίπεδο του σχολείου, όσο και σε άλλα επίπεδα. Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να παρουσιάσει τα προγράμματα, τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες που εφαρμόζονται τόσο σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, όσο και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Τα προγράμματα αυτά, σύμφωνα με έρευνες, έχουν αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικά, διότι υιοθετούν μια οικοσυστημική προσέγγιση για την πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Αυτό σημαίνει ότι εφαρμόζονται παράλληλες δράσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Με τη μελέτη, λοιπόν, του κεφαλαίου αυτού και των διαφόρων δράσεων και πρωτοβουλιών, οι εκπαιδευόμενοι θα κατανοήσουν τη σημασία της οικοσυστημικής προσέγγισης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Επιπλέον, θα έλθουν σε επαφή με ορισμένες καλές πρακτικές για την πρόληψη και αντιμετώπιση φαινομένων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα

Όταν θα έχετε ολοκληρώσει τη μελέτη του κεφαλαίου αυτού, θα είστε σε θέση να:

  • Αποσαφηνίζετε την έννοια και τη σημασία της οικολογικής-οικοσυστημικής προσέγγισης φαινομένων ενδοσχολικής βίας και σχολικού εκφοβισμού
  • Ορίζετε τόσο την έννοια της πρόληψης φαινομένων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού όσο και τους βασικούς παράγοντες που παίζουν ρόλο σε αυτήν
  • Διακρίνετε και αναλύετε τα βασικά επίπεδα στα οποία δρουν τα περισσότερα προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας
  • Αναφέρετε και αναλύετε ορισμένα βασικά προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης που εφαρμόζονται σε χώρες του εξωτερικού
  • Αναφέρετε και αναλύετε βασικά ευρωπαϊκά προγράμματα, δράσεις και πρωτοβουλίες πρόληψης και αντιμετώπισης
  • Αναφέρετε και αναλύετε βασικές δράσεις και πρωτοβουλίες πρόληψης και αντιμετώπισης που εφαρμόζονται στην Ελλάδα
  • Προσδιορίζετε ορισμένες καλές πρακτικές για την πρόληψη και αντιμετώπιση φαινομένων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού.

Έννοιες Κλειδιά

  • Οικοσυστημική προσέγγιση
  • Πρόληψη
  • Πρόγραμμα πρόληψης και αντιμετώπισης ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού
  • Επίπεδο δράσεων προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης
  • Ευρωπαϊκά προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης
  • Προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης στην Ελλάδα
  • Καλές Πρακτικές

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

Το κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνει επτά ενότητες. Στην πρώτη επιχειρείται η αποσαφήνιση της σημασίας της οικοσυστημικής προσέγγισης του φαινομένου της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού. Στη δεύτερη υποενότητα παρουσιάζεται η έννοια και η σημασία της πρόληψης τέτοιων φαινομένων. Στην τρίτη υποενότητα αναλύονται τα συνήθη επίπεδα στα οποία παρεμβαίνουν και δρουν τα διάφορα προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης. Τα προγράμματα, οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες που εφαρμόζονται στο εξωτερικό, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα αναλύονται, αντίστοιχα, στην τέταρτη, στην πέμπτη και στην έκτη υποενότητα. Τέλος, στην έβδομη υποενότητα παρουσιάζονται ορισμένες καλές πρακτικές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για την πρόληψη και την αντιμετώπιση φαινομένων ενδοσχολικής βίας.


39. Βιβλιογραφική τεκμηρίωση

Βιβλιογραφική τεκμηρίωση


Ελληνόγλωσση

Αντωνίου, Α.-Σ. (2006). Επαγγελματίες υγείας στη διάγνωση και αντιμετώπιση θυμάτων ενδο-οικογενειακής βίας. Σεμινάριο στο Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης Γενικού Νοσοκομείου Ελευσίνας «Θριάσιο» στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υγεία-Πρόνοια 2000-2006» [Υ05-Υ20-Ε024].
Αρτινοπούλου, Β. (2001). Βία στο σχολείο. Έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Γαλανάκη, Ε. (2010α). Σχολικός εκφοβισμός: Πόσο αποτελεσματικές είναι οι παρεμβάσεις; Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω», 7–9 Μαΐου 2010.
Γαλανάκη, Ε. (2010β). Βέλτιστες Πρακτικές για την Αντιμετώπιση του Σχολικού Εκφοβισμού: Τι Δείχνει η Σύγχρονη Έρευνα. Στον συλλογικό τόμο: Η Ειδική Αγωγή Αφετηρία Εξελίξεων στην Επιστήμη και στην Πράξη. Αθήνα: Γρηγόρης (43–57).
Ματσόπουλος, Α. (2009). Επιθετικότητα και βία στα σχολεία: στρατηγικές αντιμετώπισης. The Art of Crime, 11.
Molnar, A. & Linquist, B. (1989). Προβλήματα Συμπεριφοράς στο Σχολείο, (Επιμ. Α. Καλαντζή-Αζίζι). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μόσχος, Γ. (Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού), Τσάγκαρη, Μ., Μοσχοπούλου, Α. (2010). Συμπερασματικές Σκέψεις και Προτάσεις, Επιτροπή Μελέτης Ομάδων Ενδοσχολικής Βίας της ΕΕΔΑΑ.
Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2009). Συνεργασία σχολείου, οικογένειας και κοινότητας, Θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές εφαρμογές. Αθήνα: Παπαζήσης.
Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2014α). Κοινωνικοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις του εκφοβισμού στο ελληνικό σχολικό περιβάλλον [Social Pedagogical Approaches to Bullying in the Greek School Environment]. 1st Scientific International Conference of European Anti-bullying Network (EAN) “Bullying and Cyber-bullying across Europe”. Athens, 11–13 June. 
Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2014β). Η πρόληψη της βίας στα σχολεία: Μία συστημική προσέγγιση. 2ο Διεθνές Συνέδριο Συστημικής Ψυχοθεραπείας Κύπρου, «Η βία ως μορφή σχέσης: πρόληψη, θεραπεία, εναλλακτικές προτάσεις». Συστημικό Ινστιτούτο Κύπρου & Κέντρο Ερευνών και Συστημικών Εφαρμογών Κύπρου. Λευκωσία, 29–30 Νοεμβρίου.
Συνήγορος του Παιδιού (Δεκέμβριος 2010). Σημαντικοί παράγοντες για την για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας μεταξύ μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Ξενόγλωσση

Albee, G. W. (1996). A model for classifying prevention programs. In G. W. Albee, J. M. Joffe & L.A. Dusenbury (Eds), Prevention, Powerlessness & Politics: Readings on Social Change, (13–22), Newbury Park, Ca: Sage.
Apter, S. J. & Conoley, J. (1984). Childhood behavior disorders and emotional disturbance: An introduction to teaching troubled children. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Babalis, Th., Tsoli, K., Artikis, C.T., Mylonakou - Keke, I. & Xanthakou, Y. (2013). The impact of social and emotional learning programs on the emotional competence and academic achievement of children in Greek primary school. World Journal of Education, 3(6), 54–63.
Borgelt, C. & Conoly, J. (1999). Psychology in the Schools: System intervention case examples. In C. Reynolds & Gutkin, T. (Eds.) The Handbook of School Psychology (1056–1076). New York: Wiley & Sons.
Bronfenbrenner, U. (2005). Making Human Beings Human: Bioecological Perspectives on Human Development. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Cooper, P. & Upton, G. (1990). An ecosystemic approach to emotional and behaviourial difficulties in schools. Educational Psychology, 10(4) 301–322.
Durant, M. (1995). Creative Strategies for School Problems: Solutions for Psychologists and Teachers. New York: W. W. Norton & Co.
Mylonakou-Keke, I. (2012). Social and emotional education through sociopedagogical practices. Elsevier - Social and Behavioural Sciences, 69, 169–176.
Mylonakou-Keke, I. (2014). Transdisciplinary Approaches to Education in the Time of Crisis. The case of addressing bullying and violence in schools. In Psychological and Educational Approaches in Times of Crisis: Exploring New Data. Chapter 8, 135 – 158. New York: Untested Ideas Research Center.
Mylonakou-Keke, I. (2015). Social Pedagogy and School Community. Preventing bullying in schools and dealing with diversity: Two sides of the same coin. International Journal of Social Pedagogy, 4(1), 69–89.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. New York: Blackwell.
Olweus, D. (1997). Bully/victim problems in school: Facts and intervention. European Journal of Psychology of Education, 12, 495–510.
Olweus, D. & Limber, S.P. (2010). The Olweus Bullying Prevention Program: Implementation and Evaluation over Two Decades. In The International Handbook of School Bullying. New York: Routledge.
Olweus, D., Limber, S. P., Flerx, V., Mullin, N., Riese, J. & Snyder. M. (2007). Olweus Bullying Prevention Program Schoolwide Guide. Hazelden, Center City, MN.
Politi, E. (2014). School Bullying: The Phenomenon, the Prevention and the Intervention. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 152, 268–271.
Reynolds, D. (1997). School effectiveness, Highlight No 157: National Children’s Bureau/Barnardo’s.



Προτεινόμενη συμπληρωματική βιβλιογραφία για περαιτέρω μελέτη


Αρτινοπούλου, Β. (2009). Βία στην οικογένεια και βία στο σχολείο. Εγκέφαλος, 46(2). Αθήνα: Σύλλογος Εγκέφαλος.
Αρτινοπούλου, Β. (2010). Σχολική Διαμεσολάβηση - Εκπαιδεύοντας τους μαθητές στη διαχείριση της βίας και του εκφοβισμού. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
Artinopoulou, V. (2001). School Violence in Greece. Research overview and coping strategies. In E. Debarbieux and C. Blaya (ed.), Violence in schools. Ten approaches in Europe, Paris ESF (111–26) (in English and French).
Artinopoulou, V. (2011). Bullying and cyberbullying in Greece. In Thanos, Th. & Kourkoutas, H. (eds.) School violence and Delinquency: Psycho-social dimensions and interventions. Athens: Topos pub.
Beane, A. L. (2009). Bullying Prevention for Schools: A Step- by- Step Guide to implementing a Successful Anti- Bullying Program. Wiley, San Francisco, CA, U.S.A.
Drew, N. (2010). No Kidding about Bullying: 125 Ready-to-Use Activities to Help Kids Manage Anger, Resolve Conflicts, Build Empathy and Get Along. U.S.A.: Free Spirit Publishing.
Κουρκούτας, Η. & Θάνος, Θ. (Επιμ.) (2013). Σχολική βία και παραβατικότητα. Ψυχολογικές, κοινωνιολογικές, παιδαγωγικές διαστάσεις. Ενταξιακές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις. Αθήνα: Τόπος.
Mishna, F. (2012). Bullying: A guide to Research, Intervention and Prevention. U.S.A.: Oxford University Press.
Παραδεισιώτη, Α. και Τζιόγκουρος, Π. (2008). Η εκφοβιστική συμπεριφορά μεταξύ των μαθητών στο σχολείο – Εγχειρίδιο για τους εκπαιδευτικούς. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δάφνη ΙΙ.
Πούλιος, I. (2007). Η Παιδική Επιθετικότητα στο Σχολείο, 77 δραστηριότητες για εκπαιδευτικούς και γονείς. Αθήνα: Σμυρνιωτάκης Εκδοτική.
Swearer, S. M., Espelage, D. L., Napolitano, S. A (2009). Bullying Prevention and Intervention: Realistic Strategies for schools. New York, U.S.A: Guilford Press.


Προτεινόμενη συμπληρωματική διαδικτυογραφία για περαιτέρω μελέτη


(Ανάκτηση 15 Δεκεμβρίου 2014)
Against Bullying, http://www.kivaprogram.net/assets/files/psy-04_14-p-salmivalli-int.pdf
Βία στο Σχολείο, http://www.0-18.gr/gia-megaloys/bia-sto-scholeio
Crisis Prevention Institute, 10 Ways to Help Reduce Bullying in Schools, http://www.crisisprevention.com/Resources/Article-Library/Nonviolent-Crisis-Intervention-Training-Articles/10-Ways-to-Help-Reduce-Bullying-in-Schools
Δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο, http://www.antibullyingnetwork.gr/
Δίκτυο Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Φαινομένων Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού
http://stop-bullying.sch.gr/ 
Effective Schools, http://www.effectiveschools.com/
ΕΨΥΠΕ, (2008), Ενδοσχολική βία και εκφοβισμός. Αιτίες, επιπτώσεις, αντιμετώπιση,http://kmaked.pde.sch.gr/site/attachments/article/544/endosxoliki%20bia.pdf
The Anti-Bully Blog, http://antibullyingblog.blogspot.gr/
The "I am not scared" Project, http://iamnotscared.pixel-online.org/info/
Violence Prevention Works, http://www.violencepreventionworks.org/