Κεφάλαιο 3 - Κριτική επισκόπηση των ερευνητικών πορισμάτων (μετα-ανάλυση) για τη ΣΒΕ στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Κριτική επισκόπηση των ερευνητικών πορισμάτων (μετα-ανάλυση) για τη ΣΒΕ στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Σκοπός

Έχοντας αναλύσει στα δύο πρώτα κεφάλαια το φαινόμενο της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, το προφίλ του θύτη και του θύματος, τις μορφές που μπορεί να πάρει και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου, στην παρούσα διδακτική ενότητα στοχεύουμε στην ανάλυση των ερευνητικών πορισμάτων που έχουν διατυπωθεί στο πλαίσιο διεθνών ερευνών. Θέτοντας ερωτήματα που απαντούν σε βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, σκοπεύουμε να αντιληφθεί ο αναγνώστης τη συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου, τις διαστάσεις που μπορεί να λάβει, καθώς και τρόπους μέσα από τους οποίους αυτό εκδηλώνεται εντός της σχολικής πραγματικότητας. 


Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Όταν θα έχετε ολοκληρώσει τη μελέτη του κεφαλαίου αυτού, θα είστε σε θέση να: 
  • Γνωρίζετε τις χώρες στις οποίες το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο
  • Διακρίνετε τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ αγοριών και κοριτσιών στον τρόπο εκδήλωσης του φαινομένου
  • Γνωρίζετε τους χώρους όπου είναι πιο πιθανό να εκδηλωθούν περιστατικά βίας και σχολικού εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον
  • Διακρίνετε τις μορφές σχολικού εκφοβισμού που εμφανίζονται πιο συχνά στο σχολείο
  • Αναγνωρίζετε τις συνέπειες που παρουσιάζονται πιο συχνά στην ψυχική και σωματική υγεία των μαθητών που εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού
  • Αναφέρετε τις συνηθέστερες αντιλήψεις γονέων και εκπαιδευτικών για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού
  • Ερμηνεύετε και να κρίνετε αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών γύρω από το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού.



Έννοιες Κλειδιά

  • Σχολικός εκφοβισμός
  • Θυματοποίηση
  • Μορφές σχολικού εκφοβισμού
  • Επιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού
  • Οριοθετημένα και μη μέρη στο σχολικό περιβάλλον (structured and unstructured places)
  • Αντιλήψεις και απόψεις γονέων



Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

Στο κεφάλαιο αυτό μέσα από την παράθεση ελληνικών και παγκόσμιων ερευνών απαντάμε σε βασικά ερωτήματα με στόχο την πολυδιάστατη παρουσίαση της συχνότητας εμφάνισης του φαινομένου της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. Τα ερωτήματα που θέτουμε επικεντρώνονται γύρω από επτά διαστάσεις του φαινομένου, καθεμία από τις οποίες αναλύεται σε επτά ενότητες. Συγκεκριμένα, στην πρώτη ενότητα αναφερόμαστε στη συχνότητα και στην έκταση του φαινομένου σε παγκόσμια κλίμακα. Στη δεύτερη ενότητα διερευνάται η τοποθεσία στην οποία λαμβάνουν χώρα τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, δίνοντας έμφαση στα περιστατικά που πραγματοποιούνται στον χώρο του σχολείου. Στην τρίτη ενότητα αναδεικνύονται οι διαφορές στον τρόπο που βιώνουν τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού αγόρια και κορίτσια. Στην τέταρτη ενότητα απαντάμε σε ερωτήματα που σχετίζονται με τις μορφές των περιστατικών σχολικής βίας μεταξύ μαθητών και τη συχνότητά τους. Στην πέμπτη ενότητα αναφερόμαστε στις συνηθέστερες συνέπειες που έχει ο εκφοβισμός για τους θύτες και τα θύματα. Στις τελευταίες δύο ενότητες μελετάμε τις επικρατέστερες αντιλήψεις των εκπαιδευτικών και των γονέων σχετικά με το φαινόμενο.




7. 3.3.1 Αγόρια ή κορίτσια: ποιοι εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και με ποιον τρόπο;

3.3.1 Αγόρια ή κορίτσια: ποιοι εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και με ποιον τρόπο;

Όπως είδαμε, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει εμπλακεί με κάποιον τρόπο σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Οι εμπειρίες των παιδιών διαφέρουν ανάλογα με τη μορφή που αυτός εκδηλώνεται και τη συχνότητα που εμφανίζεται. Το ερώτημα που θέτουμε σε αυτή τη φάση είναι εάν υπάρχουν διαφορές ανάλογα με το φύλο. Με ποιον τρόπο εμπλέκονται τα κορίτσια στον σχολικό εκφοβισμό και με ποιον τα αγόρια; Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα φανερώνουν ότι υπάρχουν διαφορές στη συχνότητα και τη μορφή που βιώνουν τον εκφοβισμό τα δύο φύλα.
Τα αγόρια σε σύγκριση με τα κορίτσια είναι περισσότερο πιθανό να εμπλακούν σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, είτε ως θύτες, είτε ως θύματα, είτε ως θύτες-θύματα (Athanasiades & Deliyanni-Kouimtzis, 2010 •Scheithauer et al, 2006). Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της εκστρατείας ««ΕΑΝ- Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του σχολικού εκφοβισμού» αναφέρει ότι στην Ελλάδα το 42,2% των αγοριών έναντι του 18,57% των κοριτσιών δήλωσαν ότι έχουν υπάρξει δράστες σχολικού εκφοβισμού. Ο αριθμός των θυμάτων ανέρχεται περίπου στο 60% και, σύμφωνα με τις απαντήσεις των μαθητών, είναι ως επί το πλείστον αγόρια. Στον πίνακα 7 φαίνονται τα αποτελέσματα της «Έρευνας για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» HBSC/WHO (Health Behaviour in School-aged Children), επιβεβαιώνοντας εκ νέου το γεγονός ότι το ποσοστό των αγοριών που εμπλέκονται στον σχολικό εκφοβισμό είναι μεγαλύτερο απ' αυτό των κοριτσιών (Κοκκέβη κ.ά., 2012).




Πίνακας 7: Θύτες και θύματα σχολικού εκφοβισμού στην Ελλάδα, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των χωρών HBSC/ WHO ανά φύλο και ανά ηλικία (%) (Κοκκέβη κ.ά., 2012).


Ένα κοινό συμπέρασμα μεταξύ των ερευνών είναι ότι ο σωματικός εκφοβισμός εμφανίζεται κυρίως σε αγόρια, ενώ ο έμμεσος εμφανίζεται περισσότερο σε κορίτσια (Bjorkqvist et al., 1992• Rivers & Smith, 1994• Lagerspetz et al., 1988• Scheithauer et al., 2006). Όμως, παρόλο που κορίτσια και αγόρια διαφέρουν ως προς τις μορφές εκφοβισμού που βιώνουν, σε κάθε ηλικία διαθέτουν παρόμοιες γνώσεις για το τί είναι σχολικός εκφοβισμός και ποιες μορφές μπορεί να πάρει (Smith et al, 2002). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα των Salmivalli & Voeten (2004), οι οποίοι αναφέρουν ότι αγόρια και κορίτσια επηρεάζονται από διαφορετικούς παράγοντες, όταν εκδηλώνουν κάποια εκφοβιστική συμπεριφορά. Πιο συγκεκριμένα, τα κορίτσια φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από κοινωνικές νόρμες, που αλλάζουν με τον καιρό, ενώ τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των αγοριών μπορεί να είναι περισσότερο καθοριστικά για το εάν θα εκδηλώσουν εκφοβιστική συμπεριφορά.


Άσκηση 2 /Κεφάλαιο 3 

Γιατί αγόρια και κορίτσια τείνουν να εκφοβίζουν διαφορετικά; Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι μειώνονται οι διαφορές των δύο φύλων, όσον αφορά στον σχολικό εκφοβισμό (Crapanzano et al., 2011). 
Πού μπορεί να οφείλετε αυτό;