Κεφάλαιο 3 - Κριτική επισκόπηση των ερευνητικών πορισμάτων (μετα-ανάλυση) για τη ΣΒΕ στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Ποιες είναι οι απόψεις των γονέων για τον σχολικό εκφοβισμό; Πώς αντιδρούν, όταν τα παιδιά τους έρχονται αντιμέτωπα με περιστατικά σχολικής βίας; Η κατανόηση των αντιλήψεων των γονέων γύρω από αυτό το φαινόμενο μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα σημαντική για την καταπολέμησή του. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι γονείς τον σχολικό εκφοβισμό αδιαμφισβήτητα μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση των περιστατικών και στην οργάνωση δράσεων για την αντιμετώπισή τους. Αν και από την ερευνητική κοινότητα έχουν μελετηθεί επαρκώς τα χαρακτηριστικά των θυτών και των θυμάτων, οι έρευνες που έχουν γίνει με στόχο την κατανόηση των απόψεων των γονέων των μαθητών που εμπλέκονται σε περιστατικά βίας είναι ελάχιστες. 
Ο τρόπος με τον οποίο ορίζουν γονείς με διαφορετική καταγωγή και κουλτούρα την έννοια του σχολικού εκφοβισμού μελετάται από τους Smorti, Senesini και Smith σε μια έρευνα που δημοσίευσαν το 2003. Γονείς παιδιών 6-13 χρόνων από την Αγγλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, αλλά και από την Ιαπωνία κλήθηκαν να περιγράψουν διάφορα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού που τους δόθηκαν σε σκίτσα. Στις απαντήσεις τους φάνηκε πως οι περισσότεροι χαρακτήρισαν τα περιστατικά ανάλογα με τις διάφορες μορφές επιθετικότητας και ανάλογα με την επικινδυνότητά τους, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία όπως η ανισότητα μεταξύ θυτών και θυμάτων και η επαναληψιμότητα. Επίσης, διέκριναν την έννοια του καυγά απ’ αυτήν του σχολικού εκφοβισμού και κατηγοριοποίησαν τις διάφορες μορφές του ανάλογα με τα μέσα που μεταχειρίζεται ο θύτης, για να πλήξει το θύμα. Γενικότερα, από την έρευνα φάνηκε πως οι γονείς αισθάνονται ότι γνωρίζουν τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός και μπορούν να αντιληφθούν τυχόν περιστατικά που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους, χωρίς να γνωρίζουν το ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται για το φαινόμενο. Θα πρέπει, ωστόσο, να τονίσουμε πως γονείς και μαθητές πρέπει να αποδίδουν το ίδιο νόημα στις διάφορες έννοιες που περιγράφουν το φαινόμενο, καθώς όταν αποδίδεται ένα διαφορετικό νόημα υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορεί ο γονιός να αντιληφθεί το πρόβλημα και να επέμβει την στιγμή που πρέπει (Smorti et al, 2003).

Την ευχέρεια των γονέων να αναφέρουν κάποια περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και να ορίζουν το φαινόμενο φαίνεται πως αναδεικνύουν μερικές έρευνες που συνέλεξαν δεδομένα μέσω συνεντεύξεων (ποιοτικές έρευνες). Στόχος αυτών των ερευνών ήταν η κατανόηση του τρόπου σκέψης και δράσης γονέων των οποίων τα παιδιά ήταν θύματα σχολικού εκφοβισμού. Ερευνητές στον Καναδά, αφού συνέλεξαν δεδομένα από μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης με τη χρήση ερωτηματολογίου, εντόπισαν μαθητές-θύματα σχολικού εκφοβισμού και πραγματοποίησαν συνεντεύξεις με τους γονείς τους (Sawyer et al., 2011). Στόχος αυτή της έρευνας ήταν να γίνει αντιληπτό το επίπεδο κατανόησης του φαινομένου από τους γονείς των μαθητών. Από τις προσωπικές συνεντεύξεις που δόθηκαν, η πλειονότητα των γονέων δήλωσαν πως γνώριζαν ότι το παιδί τους είχε πέσει θύμα εκφοβισμού και ήταν ικανοί να αποδώσουν έναν ορισμό στο φαινόμενο. Όσοι από τους γονείς δεν γνώριζαν πως το παιδί τους εκφοβιζόταν ξαφνιάστηκαν δυσάρεστα και δήλωσαν πως ποτέ δεν υποπτεύθηκαν κάτι τέτοιο, καθώς το παιδί τους είχε πολλούς φίλους και φαινόταν χαρούμενο. Αξίζει να σημειωθεί πως κάποιοι γονείς που δεν γνώριζαν πως το παιδί τους ήταν θύμα σχολικής βίας και εκφοβισμού δήλωσαν πως δεν ξαφνιάστηκαν όταν το έμαθαν, καθώς θεωρούν τον εκφοβισμό ως μια συνηθισμένη πρακτική μεταξύ συμμαθητών. Αυτή η άποψη των γονέων επιβεβαιώνεται από έρευνες που έχουν διεξαχθεί τα τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα η μεγάλη ευρωπαϊκή δημοσκόπηση του OBESSU (Organising Bureau of European School Student Unions, 2014) [1] που πραγματοποιήθηκε σε 2.000 ενήλικους και παιδιά έδειξε πως το 34% των ενηλίκων θεωρεί τον σχολικό εκφοβισμό σαν μια «φυσιολογική πράξη» που διαπράττουν οι μαθητές, καθώς μεγαλώνουν, ενώ ένας στους έξι ενηλίκους (16%) δήλωσε πως η επικρατέστερη άποψη για το φαινόμενο είναι αυτή που θεωρεί τον εκφοβισμό ως μια πράξη που βοηθά τα παιδιά «να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα τους».

Από τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων αξίζει να αναφερθεί πως κάποιοι γονείς αντιμετωπίζουν τον σωματικό/φυσικό εκφοβισμό ως την πιο σημαντική εκδοχή του σχολικού εκφοβισμού συγκριτικά με τις υπόλοιπες μορφές του. Επιπρόσθετα, από την ανάλυση προκύπτει πως ένας μικρός αριθμός γονέων θεωρεί πως τα αγόρια εμπλέκονται σε περιστατικά σωματικής βίας περισσότερο από τα κορίτσια τα οποία συμμετέχουν περισσότερο σε περιστατικά σχεσιακού εκφοβισμού. Αναφορικά με τις συμβουλές που δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, οι γονείς έδωσαν τις εξής απαντήσεις ως στρατηγικές αντιμετώπισης του φαινομένου:

• Την προσφυγή σε κάποιον ενήλικα για βοήθεια,
• Την αντεπίθεση
• Την ανάπτυξη πρώιμης κοινωνικής συμπεριφοράς
• Την αδιαφορία προς τα παιδιά που εκφοβίζουν.