Κεφάλαιο 6 - Παρουσίαση και ανάλυση των δράσεων και πρωτοβουλιών για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου σε μικρό, μέσο και μάκρο επίπεδο στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Ο «πρωτοπόρος» της μελέτης της ενδοσχολικής βίας είναι ο Dan Olweus. O D. Olweus είναι καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν στη Νορβηγία. Για περισσότερα από 35 χρόνια έχει αναπτύξει ερευνητική εργασία και προγράμματα παρέμβασης στον τομέα του φαινομένου του εκφοβισμού/θυματοποίησης μεταξύ των παιδιών και των νέων στο σχολείο. Ασχολήθηκε αρχικά με τη βία στις Σκανδιναβικές χώρες. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη βία στην υπόλοιπη Ευρώπη, επιχειρώντας να καταγράψει την εμφάνιση του φαινομένου και των σχετικών περιστατικών. Στις αρχές τις δεκαετίας του ’90 παρουσίασε το δικό του πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της βίας (Olweus Bullying Prevention Program - OBPP), το οποίο ξεκίνησε να εφαρμόζεται σε πολλές χώρες.
Η εφαρμογή του προγράμματος αυτού στη Νορβηγία οδήγησε σε σχεδόν 50% μείωση του σχολικού εκφοβισμού και της θυματοποίησης (Γαλανάκη, 2010). Είναι δεδομένο ότι το πρόγραμμα του Olweus κατά του σχολικού εκφοβισμού έχει κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση. Μεταξύ άλλων διακρίσεων, το πρόγραμμα αυτό επιλέχθηκε ως ένα πολλά υποσχόμενο πρόγραμμα από το Κέντρο για τη Μελέτη και την Πρόληψη της Βίας του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. Επιπλέον, είναι το μόνο πρόγραμμα καταπολέμησης διαφόρων μορφών «προβληματικής συμπεριφοράς στο σχολείο» που προτάθηκε για συνεχή εφαρμογή από μια νορβηγική επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία αξιολόγησε 55 διαφορετικά τρέχοντα προγράμματα στα νορβηγικά σχολεία το έτος 2000.
Συνεπώς, με παραπάνω από 35 έτη επιστημονικής έρευνας κι επιτυχούς εφαρμογής σε όλον τον κόσμο, το παραπάνω πρόγραμμα αντιμετωπίζει επιτυχώς τη σχολική βία και τον εκφοβισμό.
Αναλυτικότερα, στο πρόγραμμα αυτό συμμετέχουν μαθητές, αλλά και ενήλικες. Είναι σχεδιασμένο για μαθητές 5 έως 15 ετών, ωστόσο οι έρευνες έχουν δείξει ότι είναι εξίσου αποτελεσματικό και σε μαθητές λυκείου με κάποια σχετική προσαρμογή του. Όλοι οι μαθητές συμμετέχουν στις περισσότερες πτυχές και δράσεις του προγράμματος, ενώ οι μαθητές που αποτελούν τους «θύτες» ή τα «θύματα» λαμβάνουν επιπλέον εξατομικευμένη παρέμβαση.

Α. Οι Στόχοι του Προγράμματος

Το πρόγραμμα του Olweus σχεδιάστηκε για να βελτιώσει τις σχέσεις συνομήλικων και να καταστήσει τα σχολεία ασφαλέστερα, μεταμορφώνοντάς τα σε θετικούς χώρους, όπου οι μαθητές θα έχουν απεριόριστες ευκαιρίες να μάθουν και να αναπτυχθούν. Οι στόχοι του προγράμματος περιλαμβάνουν:

• τη μείωση των υφιστάμενων προβλημάτων εκφοβισμού μεταξύ των μαθητών
• την πρόληψη των νέων περιστατικών σχολικής βίας και εκφοβισμού
• την επίτευξη καλύτερης σχέσης συνομήλικων στα σχολεία.

Το Πρόγραμμα του Olweus βασίζεται σε τέσσερις βασικές αρχές. Οι ενήλικες στο σχολείο θα πρέπει:
(1) Να δείχνουν πραγματικό και θερμό ενδιαφέρον, συμμετέχοντας στη ζωή των μαθητών
(2) Να θέτουν ξεκάθαρα και σταθερά όρια για τη μη αποδεκτή συμπεριφορά
(3) Όταν παραβιάζονται οι κανόνες από τα παιδιά, να χρησιμοποιούν μη σωματικές και μη εχθρικές επιπτώσεις για αυτά 
(4) Να  λειτουργούν ως θετικά πρότυπα.
Οι αρχές αυτές απορρέουν, κυρίως, από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί για την τροποποίηση προβληματικών συμπεριφορών και ιδιαίτερα των επιθετικών. Στη συνέχεια αναλύονται οι δράσεις του Προγράμματος Olweus στα επίπεδα του σχολείου, της τάξης, του ατόμου, αλλά και της κοινότητας.

Β. Δράσεις σε επίπεδο σχολείου

Οι δράσεις και οι ενέργειες του προγράμματος στο επίπεδο του σχολείου είναι οι εξής:

Β.1 Συντονιστική Επιτροπή Πρόληψης Σχολικού Εκφοβισμού (Bullying Prevention Coordinating Committee – BPCC)
Η επιτροπή αυτή είναι μια βασική και σημαντική επιτροπή, η οποία είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της εφαρμογής όλων των δράσεων και ενεργειών του προγράμματος στο σχολείο. Αποτελείται από αντιπροσώπους τόσο από το σχολείο όσο και από την ευρύτερη κοινότητα. Αποτελείται, συνήθως, από 8-15 μέλη, συμπεριλαμβανομένου του διευθυντή του σχολείου, ενός δασκάλου/καθηγητή από την κάθε τάξη, ενός σχολικού συμβούλου ή/και επαγγελματία ψυχικής υγείας, ενός εκπροσώπου από το μη-διδακτικό προσωπικό (για παράδειγμα, ενός οδηγού λεωφορείου ή ενός εργαζομένου στο κυλικείο του σχολείου κ.λπ.), ενός ή δύο γονέων, ενός εκπροσώπου από την κοινότητα (για παράδειγμα, ενός εργαζομένου σε οργανισμούς που λειτουργούν μετά το σχολείο) ή στην οργάνωση νεολαίας και άλλων εργαζομένων από το προσωπικό του σχολείου, που ενδεχομένως να φέρουν κάποια ιδιαίτερη εμπειρία (για παράδειγμα μια νοσοκόμα, κ.ά.). Ανάλογα με την περίπτωση, ένας ή δύο εκπρόσωποι των μαθητών μπορούν να συμμετέχουν στην επιτροπή. Σαν μια εναλλακτική πρόταση, μια ξεχωριστή συμβουλευτική επιτροπή των μαθητών μπορεί να δημιουργηθεί, για να εξασφαλίσει την ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος.
Στις αρμοδιότητες της επιτροπής συμπεριλαμβάνονται η παρακολούθηση ενός εντατικού διήμερου σεμιναρίου από έναν πιστοποιημένο εκπαιδευτή του προγράμματος Olweus, η ανάπτυξη ενός σχεδίου εφαρμογής του προγράμματος στο συγκεκριμένο σχολείο, η κοινοποίηση του σχεδίου αυτού στο προσωπικό, στους γονείς και στους μαθητές, ο συντονισμός του προγράμματος με άλλες προσπάθειες για πρόληψη και παρέμβαση στο σχολείο, η απόκτηση συνεχούς ανατροφοδότησης από το προσωπικό, τους γονείς και τους μαθητές σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος και οι αναγκαίες προσαρμογές του στο πρόγραμμα του σχολείου. Η εκπροσώπηση του προγράμματος στην ευρύτερη κοινότητα είναι άλλη μια από τις αρμοδιότητες της επιτροπής (Olweus et al., 2007). Τέλος, η επιτροπή συνεδριάζει τακτικά καθ' όλη τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος (τουλάχιστον μία φορά τον μήνα κατά το πρώτο έτος εφαρμογής του).

Β.2 Κατάρτιση και συμβουλευτικές υπηρεσίες
Εκτός από την διήμερη εκπαίδευση που προβλέπεται για τα μέλη της επιτροπής, ένας πιστοποιημένος εκπαιδευτής του προγράμματος Olweus παρέχει για τουλάχιστον ένα έτος τηλεφωνικές ή δια ζώσης συμβουλευτικές υπηρεσίες στον συντονιστή του προγράμματος, για να εξασφαλιστεί η πιστότητα του μοντέλου και για να επιλυθούν τρέχοντα ζητήματα. Πριν από την έναρξη εφαρμογής του προγράμματος, μέλη της συντονιστικής επιτροπής (συχνά και με τη βοήθεια του εκπαιδευτή) παρέχουν κατάρτιση μιας ημέρας σε όλο το προσωπικό του σχολείου. Μπορούν επίσης να πραγματοποιηθούν συμπληρωματικές επιμορφώσεις, οι οποίες εστιάζουν σε συγκεκριμένα θέματα (π.χ. στον διαδικτυακό εκφοβισμό), όπως επίσης και ετήσιες επιμορφώσεις για το νέο προσωπικό του σχολείου.

Β.3 Διανομή του ερωτηματολογίου Olweus
Το ερωτηματολόγιο Olweus για τον σχολικό εκφοβισμό είναι ένα πιστοποιημένο ερωτηματολόγιο το οποίο διερευνά και αξιολογεί τις εμπειρίες των μαθητών και τις προθέσεις/απόψεις τους σχετικά με συμπεριφορές εκφοβισμού (Olweus, 2007). Το ερωτηματολόγιο αυτό χορηγείται πριν από την εφαρμογή του προγράμματος, συνήθως ανώνυμα, σε μαθητές που φοιτούν από την τρίτη τάξη του Δημοτικού έως την τρίτη τάξη του Λυκείου. Στη συνέχεια, διανέμεται σε τακτά (συνήθως ετήσια) χρονικά διαστήματα. Το ερωτηματολόγιο παρέχει λεπτομερή ορισμό του εκφοβισμού και, μεταξύ άλλων ερωτημάτων, ζητά από τους μαθητές να αποκαλύψουν τη συχνότητα με την οποία έχουν βιώσει ή συμμετάσχει σε περιστατικά εκφοβισμού το τελευταίο δίμηνο. Το τρέχον ερωτηματολόγιο, το οποίο χρησιμοποιείται στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιέχει 40 τυποποιημένες ερωτήσεις, μεταξύ των οποίων και ορισμένες νέες ερωτήσεις που αφορούν στις εμπειρίες των μαθητών σχετικά με τον εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο. Έτσι, παράγονται εκθέσεις σε τακτική βάση με τα ευρήματα για τα σχολεία, οι οποίες παρέχουν λεπτομερείς πληροφορίες (σε πίνακες, γραφήματα και κείμενα), αναλύοντας τα ευρήματα αυτά για το κάθε φύλο και την κάθε τάξη ξεχωριστά. Τα σχολεία χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα αυτά για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των μαθητών, του προσωπικού και των γονέων σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό. Τα αποτελέσματα χρησιμεύουν, επίσης, στη δημιουργία συγκεκριμένων σχεδιασμών υλοποίησης του προγράμματος Olweus, ενώ, παράλληλα, βοηθούν και στην αξιολόγηση των αλλαγών σε όλες τις τάξεις, σε αγόρια και κορίτσια, με την πάροδο του χρόνου.

Β.4 Ομάδες συζήτησης προσωπικού
Οι δάσκαλοι/καθηγητές και το υπόλοιπο προσωπικό του σχολείου συναντώνται σε τακτική βάση, διαμορφώνοντας ομάδες συζήτησης, ώστε να πληροφορηθούν και να ανταλλάξουν απόψεις και προτάσεις σχετικά με το πρόγραμμα Olweus και να προβληματιστούν σχετικά με τις προσπάθειες που γίνονται στο σχολείο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Οι ομάδες αυτές αποτελούνται συνήθως το πολύ από 15 εργαζομένους του σχολείου και καθοδηγούνται από ένα μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής. Συνιστάται σε αυτούς να συναντώνται τουλάχιστον μία φορά τον μήνα κατά το πρώτο έτος εφαρμογής του προγράμματος και λιγότερο συχνά μετά το πρώτο έτος.

Β.5 Σχολικοί κανόνες και θετικές και αρνητικές επιπτώσεις τήρησής τους ή μη
Τα σχολεία καλούνται να υιοθετήσουν τέσσερις συγκεκριμένους κανόνες σχετικά με τον εκφοβισμό:
1.Δεν θα εκφοβίζουμε τους άλλους
2.Θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε τους μαθητές που εκφοβίζονται
3.Θα προσπαθήσουμε να εντάξουμε μαθητές που για κάποιον λόγο έχουν αποκλειστεί/απομονωθεί 
4.Αν γνωρίζουμε ότι κάποιος είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού, θα το αναφέρουμε σε έναν ενήλικα στο σχολείο και σε έναν ενήλικα στο σπίτι.
Οι κανόνες αυτοί καλύπτουν τόσο τις άμεσες όσο και τις έμμεσες μορφές σχολικού εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής απομόνωσης και του σκόπιμου αποκλεισμού από την ομάδα των συνομηλίκων (Olweus & Limber, 2007). Οι κανόνες συζητώνται με τους μαθητές και τους γονείς και αναρτώνται σε όλους τους χώρους του σχολείου. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί και το λοιπό προσωπικό του σχολείου διδάσκονται τρόπους συνεπούς εφαρμογής των θετικών και αρνητικών συνεπειών που επιφέρει η εφαρμογή ή μη των κανόνων αυτών, με απώτερο στόχο την ενίσχυση των κανόνων.
Τέλος, τα σχολεία ενθαρρύνονται στη διάχυση μηνυμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού σε όλο το πρόγραμμα σπουδών.

Β.6 Εποπτικό Σύστημα
Σε κάθε σχολείο η συντονιστική επιτροπή αξιολογεί και βελτιώνει το εποπτικό σύστημα του σχολείου με στόχο τη μείωση του σχολικού εκφοβισμού. Αυτή η αξιολόγηση περιλαμβάνει τον προσδιορισμό των «θερμών σημείων» στα οποία λαμβάνει χώρα ο εκφοβισμός βάσει των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου. Περιλαμβάνει, επίσης, την ανάπτυξη στρατηγικών για την αύξηση της εποπτείας στα συνήθη «θερμά σημεία», την ανάπτυξη μέσων για τον εντοπισμό και την καταγραφή εκφοβιστικών συμβάντων, την αξιολόγηση των στάσεων και των εποπτικών δεξιοτήτων των ενηλίκων και την αξιολόγηση της χωροταξικής διάταξης του σχολείου για τη μείωση του εκφοβισμού.

Β.7 Σχολική εναρκτήρια εκδήλωση
Κάθε σχολείο ξεκινά το μαθητικό του πρόγραμμα με μια εκδήλωση σχεδιασμένη με σκοπό να επιδρά εξατομικευμένα. Η εκδήλωση αυτή έχει ως στόχο να αυξήσει τα επίπεδα της ευαισθητοποίησης σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό και τη βία, να παρουσιάσει το πρόγραμμα του Olweus στους μαθητές και να αποσαφηνίσει τους κανόνες και τις διαδικασίες που σχετίζονται με τη σχολική βία και τον εκφοβισμό. Τα σχολεία παροτρύνονται να διοργανώνουν μια εκδήλωση κάθε χρονιά, για να παρουσιάζουν το πρόγραμμα στους νέους μαθητές και για να υπενθυμίζουν στους ήδη φοιτούντες μαθητές τις προσπάθειες του σχολείου για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού.

Β.8 Γονεϊκή εμπλοκή
Οι γονείς θεωρούνται σημαντικοί εταίροι για την πρόληψη και την παρέμβαση σε θέματα σχολικού εκφοβισμού. Συμμετέχουν στο πρόγραμμα με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της υπηρεσίας τους στη συντονιστική επιτροπή του σχολείου, της παρακολούθησης και συμμετοχής τους στην εναρκτήρια εκδήλωση και σε γονεϊκές συναντήσεις στο επίπεδο του σχολείου και στην τακτική λήψη πληροφοριών σχετικά με τον εκφοβισμό και την εφαρμογή του προγράμματος Olweus, μέσω φυλλαδίων, ενημερωτικών δελτίων, εκδηλώσεων και διαδικτυακών πινάκων ανακοινώσεων.

Γ. Δράσεις σε επίπεδο τάξης

Υπάρχουν τρία επίπεδα εφαρμογής του προγράμματος Olweus στη σχολική τάξη.

Γ.1 Ανάρτηση και επιβολή των κανόνων κατά του σχολικού εκφοβισμού
Οι εκπαιδευτικοί συζητούν διεξοδικά με τους μαθητές τους (για παράδειγμα, στις συνεδριάσεις στην τάξη) τους κανόνες σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό, για να βεβαιωθούν ότι οι μαθητές έχουν κατανοήσει τη σημασία τους. Οι κανόνες αυτοί καλύπτουν τόσο τις άμεσες όσο και τις πιο έμμεσες μορφές σχολικού εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής απομόνωσης και του σκόπιμου αποκλεισμού από την ομάδα των συνομηλίκων (Olweus & Limber, 2007). Οι κανόνες αναρτώνται σε κάθε τάξη για ευκολότερη αναφορά και επιβάλλονται με την εφαρμογή θετικών ή αρνητικών συνεπειών στους μαθητές. Αυτό το κοινό κανονιστικό πλαίσιο δίνει στους μαθητές, στους γονείς και σε άλλους ένα μήνυμα ότι το σχολείο έχει μια ενιαία και συντονισμένη πολιτική για την καταπολέμηση του εκφοβισμού. Οι κανόνες αυτοί θα πρέπει να είναι ένα ανεξάρτητο τμήμα της πολιτικής για την πειθαρχία στο σχολείο (Olweus & Limber, 2007).

Γ.2 Μαθητικά συμβούλια
Ένα σημαντικό στοιχείο του προγράμματος Olweus είναι τα τακτικά (εβδομαδιαία) συμβούλια της τάξης, στα οποία εκπαιδευτικοί και μαθητές συζητούν θέματα σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό. Σκοπός των συναντήσεων αυτών είναι η οικοδόμηση της συνοχής της τάξης, η συζήτηση σχετικά με τους κανόνες για τον εκφοβισμό και τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στις περιπτώσεις που τηρούνται ή όχι. Επιπλέον, τέτοια συμβούλια βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τον ρόλο τους στην πρόληψη και τον τερματισμό του σχολικού εκφοβισμού και να αναπτύξουν στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων σχετικών με τη βία και τον εκφοβισμό. Στο πλαίσιο των συναντήσεων αυτών, οι μαθητές συμμετέχουν σε παιχνίδια ρόλων, τα οποία έχουν ως στόχο να τους βοηθήσουν στην οικοδόμηση της ενσυναίσθησης και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων οπτικής των γεγονότων από διαφορετικές πλευρές. Επιπρόσθετα, μέσω των παιχνιδιών αυτών οι μαθητές εξασκούνται στην εξεύρεση ειρηνικών και θετικών λύσεων για περιστατικά εκφοβισμού.

Γ.3 Συναντήσεις στην τάξη με τους γονείς
Μέσα στο πλαίσιο της σχολικής τάξης, οι εκπαιδευτικοί ενθαρρύνονται να διοργανώνουν διάφορες συναντήσεις με τους γονείς των μαθητών της τάξης. Σκοπός των συναντήσεων αυτών είναι να κατανοήσουν οι γονείς τα προβλήματα που σχετίζονται και προκύπτουν από τον σχολικό εκφοβισμό και τους τρόπους με τους οποίους το σχολείο τα αντιμετωπίζει μέσω του προγράμματος Olweus. Βασική συνιστώσα των συναντήσεων αυτών είναι και η ανάδειξη της σπουδαιότητας της γονεϊκής συμβολής και συμμετοχής στο πρόγραμμα. (Olweus & Limber, 2007). Τέτοιες συναντήσεις μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν στην οικοδόμηση ουσιαστικών σχέσεων με τον δάσκαλο και στην ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των γονέων.

Δ. Δράσεις σε ατομικό επίπεδο

Υπάρχουν διάφορες συνιστώσες στο ατομικό επίπεδο εφαρμογής του προγράμματος Olweus.
Πρώτον, το προσωπικό ενθαρρύνεται, ώστε να εντατικοποιήσει την επιτήρηση των μαθητών, ιδιαίτερα στα σημεία που συμβαίνουν συνήθως τέτοια περιστατικά («θερμά σημεία») όπως, επίσης, και να επιτηρεί περισσότερο μαθητές οι οποίοι είναι γνωστοί για την εμπλοκή τους σε συμβάντα εκφοβισμού.
Δεύτερον, όλο το προσωπικό εκπαιδεύεται σε ειδικές και συγκεκριμένες διαδικασίες παρέμβασης σε περιπτώσεις σχολικής βίας ή εκφοβισμού. Οι διαδικασίες αυτές περιλαμβάνουν εκτενείς συνομιλίες τόσο με τον μαθητή που έχει εκφοβιστεί ή που υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι θύμα εκφοβισμού όσο και με τον γονιό του. Παρόμοιες συζητήσεις πραγματοποιούνται τόσο με το παιδί που είναι ύποπτο για εκφοβιστικές συμπεριφορές όσο και με τους γονείς του. Δίνεται, επίσης, ένα σαφές μήνυμα ότι ο εκφοβισμός θα τερματιστεί και ότι η κατάσταση θα παρακολουθείται στενά (Olweus & Limber, 2007). Συνήθως, συνιστάται η συνάντηση με τον/τους μαθητή/ές που συμμετείχαν στο συμβάν και τους γονείς τους να πραγματοποιείται από τον δάσκαλο/καθηγητή ή τον εργαζόμενο του σχολείου, ο οποίος έχει τη στενότερη σχέση με αυτούς.
Τέλος, τα σχολεία ενθαρρύνονται, ώστε να συνεργάζονται τόσο με τους γονείς όσο και με επαγγελματίες ψυχικής υγείας για την ανάπτυξη εξατομικευμένων σχεδίων, ανάλογα με την περίπτωση, ώστε να παρέχουν υποστήριξη στους μαθητές που έχουν υποστεί εκφοβισμό, όπως επίσης και να διορθώσουν τη συμπεριφορά των μαθητών οι οποίοι προκάλεσαν κάποιο περιστατικό ενδοσχολικής βίας ή εκφοβισμού.

Ε. Δράσεις σε επίπεδο Κοινότητας

Αναγνωρίζοντας ότι η βία και ο εκφοβισμός δε σταματούν στις πόρτες του σχολείου, τα μέλη της συντονιστικής επιτροπής καλούνται να εντάξουν σε αυτήν ένα ή περισσότερα μέλη από την κοινότητα, να αναζητήσουν τρόπους με τους οποίους τα μέλη της κοινότητας να μπορούν να στηρίξουν το πρόγραμμα πρόληψης και αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού και να συνεργαστούν για τη διάδοση μηνυμάτων και στρατηγικών πρόληψης του εκφοβισμού πέρα από το σχολείο, εκεί όπου συγκεντρώνονται και συχνάζουν τα παιδιά και η νεολαία.

ΣΤ. Τα Αποτελέσματα του Προγράμματος

Οι στατιστικές δείχνουν πως η επιτυχής εφαρμογή του προγράμματος Olweus μπορεί να μειώσει τον σχολικό εκφοβισμό. Στα αποτελέσματα, λοιπόν, του προγράμματος περιλαμβάνονται:

• Μείωση κατά 50%, ή ακόμη περισσότερο, στις αναφορές μαθητών-θυμάτων ή εκφοβισμού άλλων μαθητών. Οι εκτιμήσεις των συνομηλίκων και των εκπαιδευτικών σχετικά με προβλήματα εκφοβισμού έδωσαν παρόμοια αποτελέσματα

• Σημαντικές μειώσεις στις αναφορές των μαθητών για γενικές αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως σχολικός εκφοβισμός, βανδαλισμοί, σχολική βία, πάλη, κλοπή και σκασιαρχείο

• Σημαντικές βελτιώσεις στο κοινωνικό κλίμα της τάξης όπως φαίνεται από τις αναφορές των μαθητών, περισσότερες θετικές κοινωνικές σχέσεις και πιο θετικές στάσεις απέναντι στην σχολικές εργασίες και γενικότερα στο σχολείο

• Σημαντικότερη υποστήριξη για τους μαθητές που είναι θύματα εκφοβισμού και ισχυρότερες και αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις για τους μαθητές που προκαλούν φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού.

Σχετικά βίντεο για το Πρόγραμμα Olweus μπορείτε να δείτε εδώ: http://www.clemson.edu/olweus/video.html#all