Κεφάλαιο 7 - Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου: κριτική προσέγγιση και κριτήρια για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση


Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου: κριτική προσέγγιση και κριτήρια για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση

Σκοπός

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (Bullying) αποτελεί μέρος της σχολικής πραγματικότητας, προκαλώντας σημαντικές ψυχοκοινωνικές συνέπειες, ενώ, παράλληλα με την εξέλιξη της τεχνολογίας, λαμβάνει και νέες διαστάσεις, το επονομαζόμενο Cyber Bullying. Ως εκ τούτου, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση σχετικά με το φαινόμενο χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και η κινητοποίηση για την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι διεθνής (Γαλανάκη, 2010). Σκοπός του κεφαλαίου είναι η παρουσίαση του σχεδιασμού εκστρατειών ευαισθητοποίησης που έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για την αντιμετώπιση και την πρόληψη του φαινομένου και η ανάλυση της προσέγγισης και των κριτηρίων σχεδιασμού και υλοποίησής τους. 

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα

Όταν θα έχετε ολοκληρώσει τη μελέτη του κεφαλαίου αυτού, θα είστε σε θέση να:

  • Γνωρίζετε εκστρατείες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού που έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν, καθώς και εκστρατείες που βρίσκονται σε εξέλιξη
  • Επιλέγετε την κατάλληλη προσέγγιση και κριτήρια ανάλογα με τους επιμέρους στόχους της εκστρατείας
  • Θέτετε στόχους για μια τέτοια εκστρατεία
  • Κατανοείτε τα στάδια της υλοποίησης
  • Αξιολογείτε τα επιτυχημένα προγράμματα.

Έννοιες Κλειδιά

  • Ευρωπαϊκές εκστρατείες
  • Στρατηγικός σχεδιασμός εκστρατειών
  • Πρόληψη σχολικής βίας
  • Διαχείριση σχολικού εκφοβισμού
  • Στάδια δράσης

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

Στο κεφάλαιο αυτό παρατίθενται πληροφορίες σχετικά με διάφορες εκστρατείες κατά του σχολικού εκφοβισμού. Για κάθε εκστρατεία εκτίθενται οι στόχοι και τα στάδια του σχεδιασμού, συμπεριλαμβάνονται διαδικτυακοί σύνδεσμοι, ώστε να καταστεί δυνατή η περαιτέρω διερεύνησή τους και παρατίθενται σχετικές ασκήσεις και δραστηριότητες για την εμβάθυνση και τον αναστοχασμό επί του θέματος.

Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού

5. 7.5 Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Δημοτικού «Stop στην Ενδοσχολική Βία»

Εικόνα: http://www.antibullying.gr/el/paidia.html


Η Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. διαμόρφωσε πρόγραμμα κατά της ενδοσχολικής βίας, το οποίο στοχεύει στην κάλυψη όλου του ηλικιακού φάσματος της σχολικής ζωής των παιδιών. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. παρουσίασε το ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την πρόληψη της ενδοσχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού, που ονομάζεται «STOP στην Ενδοσχολική Βία». Το πρόγραμμα έχει στόχο την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού, τη μείωση περιστατικών εκφοβισμού στο περιβάλλον του σχολείου και τη μείωση του κινδύνου να αναπτυχθούν αντικοινωνικές συμπεριφορές που σχετίζονται με τη βία και τον εκφοβισμό στο σχολείο.

Στόχοι Προγράμματος

  • Να ερευνηθεί το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και να εκτιμηθούν οι ανάγκες που υπάρχουν στα σχολεία
  • Να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής δραστηριοτήτων πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου
  • Να προληφθεί το φαινόμενο, μέσα από την ευαισθητοποίηση των μαθητών και των γονιών στην αναγνώρισή του και να αντιμετωπιστούν καταστάσεις ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού
  • Να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο, μέσα από την ανάπτυξη συγκεκριμένων πολιτικών σε όλα τα σχολεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα παρέμβασης
  • Να δικτυωθούν τα σχολεία μεταξύ τους και με υπηρεσίες και φορείς υποστήριξης της κοινότητας
  • Να θεσμοθετηθεί και να διοργανωθεί εβδομάδα ενάντια στον εκφοβισμό και τη βία στα σχολεία με εκδηλώσεις πανελλαδικής εμβέλειας
  • Να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος
  • Να δημοσιοποιηθούν τα αποτελέσματά του.

Για να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράμματος, οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται αφορούν:

  • στους μαθητές
  • στους εκπαιδευτικούς
  • στους γονείς
  • στη σχολική κοινότητα κάθε συμμετέχοντος σχολείου


Μεθοδολογία

  • Πραγματοποιείται έρευνα, με στόχο να εκτιμηθεί η έκταση του προβλήματος και να υπολογιστούν οι ανάγκες μέσω της χορήγησης ερωτηματολογίων και της διενέργειας ομαδικών εστιασμένων συνεντεύξεων
  • Πραγματοποιείται πρόγραμμα για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα που αφορούν στην πρόληψη και αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, εστιάζοντας στην εφαρμογή 14 εργαστηρίων δραστηριοτήτων με τους μαθητές στην τάξη.
  • Πραγματοποιείται η συγγραφή ενός εγχειριδίου για τους εκπαιδευτικούς, το οποίο έχει θέμα δραστηριότητες για την τάξη με μαθητές 1ης, 2ας και 3ης Δημοτικού.
  • Εφαρμόζεται το πρόγραμμα με τα εργαστήρια από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές στην τάξη κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, με στόχο να προληφθεί ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να οργανώσουν 14 εργαστήρια για τους μαθητές με διάρκεια 90΄ το καθένα στο πλαίσιο της ευέλικτης εκπαιδευτικής ζώνης, όπου αναπτύσσονται ισάριθμα σχέδια εργασίας μέσα στη σχολική χρονιά. Διενεργούνται επίσης δύο συναντήσεις με τη συμμετοχή των γονέων. Το εγχειρίδιο που διανέμεται στους εκπαιδευτικούς που μετέχουν στο πρόγραμμα περιγράφει στάδιο προς στάδιο τις δραστηριότητες των εργαστηρίων.
  • Εφαρμόζονται μέτρα και πολιτικές αντιμετώπισης σε κάθε σχολείο σε επίπεδο ατόμου, τάξης και σχολείου.
  • Πραγματοποιούνται υποστηρικτικές συμβουλευτικές συναντήσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών και της επιστημονικής ομάδας της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. σε κάθε σχολείο κατά τη διάρκεια υλοποίησης των εργαστηρίων.
  • Δημιουργείται ιστοσελίδα για πληροφόρηση και ενημέρωση.
  • Πραγματοποιούνται δράσεις για τη δικτύωση σχολείων, υπηρεσιών, φορέων, και προσωπικοτήτων.
  • Παράγεται ταινία.
  • Διοργανώνεται εβδομάδα ενάντια στην ενδοσχολική βία.
  • Διοργανώνεται συνέδριο.
  • Επαναλαμβάνεται η πρώτη φάση, με στόχο να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος.

Συμμετέχοντες

  • Το πρόγραμμα έχει εφαρμογή σε 50 δημοτικά σχολεία της Αττικής.
  • Περίπου 500 εκπαιδευτικοί και 5.000 μαθητές συμμετέχουν στο πρόγραμμα παρέμβασης
  • Επιλέγονται σχολεία, μαθητές και εκπαιδευτικοί ως ομάδα ελέγχου, για να αξιολογηθεί καλύτερα το πρόγραμμα.


Τα 14 εργαστήρια για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού
Το εγχειρίδιο που δημιουργήθηκε από την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού περιλαμβάνει υλικό για 14 εργαστήρια, τα οποία διεκπεραιώνονται από τον εκπαιδευτικό κατά τη διάρκεια της ευέλικτης ζώνης. Τα εργαστήρια βασίζονται στο θεωρητικό πλαίσιο της βιωματικής, ενεργητικής και συνεργατικής μάθησης. Οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στα εργαστήρια εστιάζουν στον ρόλο που διαδραματίζουν οι μαθητές-παρατηρητές, στις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους μαθητές, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης των μαθητών και στην ενδυνάμωση της ικανότητάς τους για διαπραγμάτευση, την παράθεση ορίων και τη λήψη σωστών αποφάσεων.

Πρώτο βήμα
Εφαλτήριο για να αναπτυχθούν τα 14 αυτά εργαστήρια ήταν τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνητικών προσπαθειών. Σύμφωνα με τα συγκεκριμένα ευρήματα, η απόκτηση γνώσης με βιωματικό τρόπο και η ενεργητική ευαισθητοποίηση μαθητών Δημοτικού σε θέματα που σχετίζονται με την ενδοσχολική βία και τον σχολικό εκφοβισμό μπορούν να παράσχουν σημαντικές δυνατότητες για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αποτελεσματικά. Στο εγχειρίδιο περιλαμβάνονται πληροφορίες σχετικά με το θεωρητικό υπόβαθρο και ερευνητικά δεδομένα σχετικά με το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού. Επίσης, παρουσιάζονται μεθοδολογικές κατευθύνσεις και αναλυτική περιγραφή των 14 εργαστηρίων.

Τα εργαστήρια
Κάθε εργαστήριο έχει διάρκεια 90 λεπτών και δίνει έμφαση σε μια από τις πολλαπλές διαστάσεις που μπορεί να λάβει το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στα σχολεία. Τίθενται ανάλογοι στόχοι και ταυτόχρονα προτείνεται ένα σύνολο βιωματικών και ψυχοπαιδαγωγικών δραστηριοτήτων που παρουσιάζονται αναλυτικά. Κάθε εργαστήριο ξεκινά με τα εξής βήματα: 1) γίνεται αναφορά στους στόχους 2) γίνεται εισαγωγή και σύνδεση με τα προηγούμενα εργαστήρια 3) αναφέρονται οι δραστηριότητες, οι μέθοδοι και τα υλικά. Το κάθε εργαστήριο ολοκληρώνεται με τις ακόλουθες ενέργειες: 1. σύνοψη 2. αξιολόγηση 3. ενημέρωση σχετικά με το περιεχόμενο του επόμενου εργαστηρίου. 

Τα θέματα των 14 εργαστηρίων του Προγράμματος Παρέμβασης είναι τα ακόλουθα:

  • Ενημέρωση για το Πρόγραμμα
  • Υπογραφή Συμβολαίου
  • Το έμβλημα της ομάδας
  • Διαφορετικότητα
  • Μιλώντας για τον εκφοβισμό και τη βία στο σχολείο
  • Ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη
  • Κατανόηση του φαινομένου του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο: ο ρόλος των παρατηρητών
  • Επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο
  • Αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο − Ι
  • Αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο – ΙΙ
  • Αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο – ΙΙΙ: Η δύναμη της ομάδας
  • Ηλεκτρονικός εκφοβισμός
  • Μιλώντας στους γονείς για τον εκφοβισμό και τη βία στο σχολείο: Προετοιμασία της συνάντησης
  • Αξιολόγηση του Προγράμματος.


Χαρακτηριστικά
Κύριο χαρακτηριστικό και των 14 εργαστηρίων αποτελεί ότι οι μαθητές και ο εκπαιδευτικός προσπαθούν να προσεγγίσουν το πρόβλημα από κοινού, επιχειρώντας να το κατανοήσουν και να σχεδιάσουν τρόπους αντιμετώπισής του. Ο χαρακτήρας που αποκτά ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι συντονιστικός, διαμεσολαβητικός και υποστηρικτικός. Παρακολουθείται η διαδικασία, παρατηρείται η μαθητική ομάδα και ο εκπαιδευτικός προβαίνει σε παρέμβαση, όταν παρουσιάζεται ανάγκη για ενθάρρυνση των μαθητών.

Υλικά εργαστηρίων
Υλικά από τα εργαστήρια μπορούν να ανακτηθούν στον παρακάτω σύνδεσμο: («Πρόγραμμα Παρέμβασης για Παιδιά του Δημοτικού «Stop στην Ενδοσχολική Βία» Υλικά εργαστηρίων  http://www.antibullying.gr/el/programmata-paremvashs/programma-paremvashs.html).

Αξιολόγηση
Η εφαρμογή του προγράμματος στα σχολεία αξιολογήθηκε ως προς την αποτελεσματικότητά της. Σαν αποτέλεσμα της εφαρμογής υποδείχτηκε η μείωση των κρουσμάτων εκφοβιστικής συμπεριφοράς, η αύξηση του αισθήματος ασφάλειας και η βελτίωση του συναισθηματικού κλίματος του σχολείου. Εκτιμάται, επίσης, η συναισθηματική μάθηση και οι στάσεις απέναντι στην κοινωνική συμπεριφορά (Fitzerald & Van Schoiack Edsrom, 2006). Παράλληλα ενισχύθηκαν οι διαπροσωπικές δεξιότητες των μαθητών και κατανοήθηκε καλύτερα το πρόβλημα από τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι βελτίωσαν και τις συνθήκες της μεταξύ τους συνεργασίας. Έγκριτα επιστημονικά περιοδικά έχουν δημοσιεύσει τα ερευνητικά δεδομένα των προγραμμάτων αυτών, ενώ έχουν γίνει δημοσιεύσεις και σε σχετικές αναφορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κριτήρια
Σημαντική προϋπόθεση για την επιτυχή εφαρμογή του προγράμματος αποτελεί η συστηματική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών που θα το εφαρμόσουν. Για τον λόγο αυτόν, το βασικό και απαραίτητο κριτήριο που πρέπει να πληρείται πριν από την εφαρμογή του προγράμματος είναι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που έχουν αναλάβει να το εφαρμόσουν στην τάξη τους.

Χρήσιμο υλικό

http://www.antibullying.gr/el/xrhsimo-yliko.html

Δραστηριότητα 1 / Κεφάλαιο 7  
Προαιρετικά, μέσω του αντίστοιχου θέματος στην Ομάδα συζητήσεων για δραστηριότητες


Αφού μελετήσετε το χρήσιμο υλικό από τον παραπάνω σύνδεσμο, επιλέξτε με ποιον τρόπο θα αξιοποιήσετε ένα στοιχείο, προκειμένου να μιλήσετε στα παιδιά για τον σχολικό εκφοβισμό. Επιπλέον, καταγράψτε τους στόχους που θα θέσετε κατά τον σχεδιασμό της δραστηριότητας. 
Ανταλλάξτε τις ιδέες σας με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, χρησιμοποιώντας το αντίστοιχο θέμα στην Ομάδα συζητήσεων για δραστηριότητες