Σχολική βία και εκφοβισμος

Η Βάσω Αρτινοπούλου στο βιβλίο της «Βία στο σχολείο» (2001) αναφέρει τους λόγους για τους οποίους η Ολλανδική Προεδρία του 1997 εισηγείται προς την Επιτροπή Παιδείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη διοργάνωση μιας ευρωπαϊκής διάσκεψης για το θέμα: «Το θέμα της ασφάλειας στα σχολεία φαίνεται να ανάγεται σε ένα σημαντικό ζήτημα στην έρευνα και στη χάραξη πολιτικής στα περισσότερα κράτη μέλη… Πρώτον, παρατηρείται μεγάλο ενδιαφέρον για τα περιστατικά βίας μεταξύ των μαθητών… Η βία, η κακομεταχείριση, η σεξουαλική παρενόχληση, η λεκτική κακοποίηση είναι οι πιο συχνές μορφές βίας στα σχολεία… Δεύτερον, υπάρχει μεγάλη ανησυχία για το σχολείο και το σχολικό περιβάλλον… Τρίτον, υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για τα κοινωνικά προβλήματα και την κοινωνία ως σύνολο…» 
Στη Διάσκεψη της Ουτρέχτης το 1997 αναγνωρίστηκε το πρόβλημα στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποδόθηκε νόημα στις σχετικές ορολογίες (π.χ. οριοθετήθηκε η διαφορά ανάμεσα στο απλό πείραγμα σε αντιδιαστολή με το «πείραγμα» που καταντά σχολικός εκφοβισμός ανάμεσα στους μαθητές) και δόθηκε το έναυσμα για σοβαρή και υπεύθυνη αντιμετώπιση του προβλήματος από κάθε κράτος-μέλος της Ένωσης.
Οι πρωτοβουλίες (νομοθετικές, σχεδιασμό και ανάπτυξη πολιτικών δράσεων) που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών είναι, γενικά, πολλές και ιδιαίτερα σημαντικές [1] . Άλλωστε, η προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού αποτελεί βασικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τη συνθήκη ίδρυσή της, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει με ρητό τρόπο τα δικαιώματα του παιδιού στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:083:0389:0403:EL:PDF). 
Συγκεκριμένα, το άρθρο 24 αναφέρεται ειδικά στα δικαιώματα του παιδιού τονίζοντας: «1. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία και τη φροντίδα που απαιτούνται για την καλή διαβίωσή τους. Τα παιδιά μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Η γνώμη τους σχετικά με ζητήματα που τα αφορούν λαμβάνεται υπόψη σε συνάρτηση με την ηλικία και την ωριμότητά τους. 2. Σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού. 3. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να διατηρεί τακτικά προσωπικές σχέσεις και απ’ ευθείας επαφές με τους δύο γονείς του, εκτός εάν τούτο είναι αντίθετο προς το συμφέρον του».

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει ότι τα δικαιώματα του παιδιού εξακολουθούν να απέχουν πολύ από το να γίνουν σεβαστά σε παγκόσμιο επίπεδο και, επίσης, οι θεμελιώδεις ανάγκες του παιδιού εξακολουθούν να μην ικανοποιούνται. Προς αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμφανίζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τα δικαιώματα του ανθρώπου, η Ευρωπαϊκή Ένωση με την ισχύ της μεγάλης παράδοσης και δέσμευση της στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου εν γένει και του παιδιού ειδικότερα, έχει όλο το απαραίτητο κύρος για την τοποθέτηση των δικαιωμάτων του παιδιού σε απόλυτη προτεραιότητα στο πλαίσιο της διεθνούς ημερήσιας διάταξης και την ενθάρρυνση των αναγκών του παιδιού βασιζόμενη στις αξίες του ευρωπαϊκού προτύπου κοινωνικής προστασίας και των άλλων προγραμμάτων που εφαρμόζει.  

Η προάσπιση και η προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού αποτελεί πρωταρχικό στόχο της Ευρώπης. Το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέταξε ατζέντα για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0060:FIN:en:PDF) παρουσιάζοντας τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες βασίζονται τα σχέδιά της και οι πολιτικές της με στόχο την προστασία των παιδιών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, προτείνει τα εξής 11 μέτρα (κυρίως νομικές αλλαγές και στήριξη των αρμόδιων αρχών στις χώρες της ΕΕ):

• Νόμους για την καλύτερη προστασία των παιδιών (ως ιδιαίτερα ευάλωτης ομάδας) κατά τις δικαστικές διαδικασίες
• Νόμους προστασίας των παιδιών όταν είναι ύποπτα ή κατηγορούνται για διάπραξη εγκλήματος
• Νέους νόμους για την αναγνώριση και την εκτέλεση σε όλες τις χώρες της ΕΕ των αποφάσεων περί γονικής ευθύνης μετά από διαζύγιο ή χωρισμό των γονέων
• Προώθηση των κατευθυντήριων γραμμών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τη φιλική για τα παιδιά δικαιοσύνη και συνυπολογισμό τους κατά την εκπόνηση μελλοντικών διατάξεων του αστικού και ποινικού δικαίου
• Κατάρτιση δικαστών και άλλων επαγγελματιών για να βοηθούν τα παιδιά στο δικαστήριο
• Καλύτερη εκπαίδευση των αρχών που έρχονται σε επαφή με ασυνόδευτους ανηλίκους, συμπεριλαμβανομένων όσων ζητούν άσυλο στην ΕΕ
• Ιδιαίτερη μέριμνα για τα παιδιά, στο πλαίσιο προσεχούς σχεδίου της ΕΕ με αντικείμενο τη μεγαλύτερη κοινωνική ένταξη των Ρομά
• Άμεση λειτουργία της ανοιχτής γραμμής της ΕΕ 116 000, για αγνοούμενα παιδιά (επίσης, προώθηση διασυνοριακών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για παιδιά που έχουν απαχθεί ή που κινδυνεύουν)
• Αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού και της κακόβουλης προσέγγισης, της έκθεσης σε βλαβερό περιεχόμενο, και άλλων κινδύνων στο Διαδίκτυο, μέσω του προγράμματος της ΕΕ "Ασφαλέστερο Διαδίκτυο"
• Καταπολέμηση της βίας κατά των παιδιών και του παιδεραστικού τουρισμού και προστασία των θυμάτων ένοπλων συρράξεων, μέσω των προγραμμάτων ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ
• Ενιαίο δικτυακό τόπο της ΕΕ για τα δικαιώματα των παιδιών

[1] European Commission, EU acquis and policy documents on the rights of the child, Last updated: January 2015 προσβάσιμο στο